کتاب

 نام كتاب: مثير الأحزان و منير سبل الأشجان نويسنده: ابن نما حلى‏، وفات: ۸۴۱ ق‏ ، تعداد جلد واقعى: ۱، زبان: عربى‏ ، موضوع: امام حسين علیه‌السلام

مثیر الأحزان و منیر سبل الأشجان در تاریخ زندگی و شهادت امام حسین علیه‌السلام و بیان واقعه عاشوراست كه توسط جعفر بن ابی ابراهیم، معروف به ابن نما حلی (م ۶۴۵) تألیف شده است.
انگیزه نگارش مثیرالاحزان‏: مؤلف انگیزه خود از این تألیف را چنین بیان كرده كه: چون بعضی كتب مقاتل بسیار طولانی بود و در مقابل بعضی بسیار مختصر، این كتاب را كه حد وسطی از كتب دیگر است نوشتم. وی فقط به بیان روایات تاریخی پرداخته و تحلیلی نسبت از خود ارائه نمی‌دهد. وی گزارش مقتل را به صورت ذكر یك جریان منسجم آورده و اسناد روایات را به طور كامل ذكر نكرده است.
محتوای كتاب: این اثر، شامل مقدمه ای در فضائل اهل بیت پیامبر علیهم‌السلام و فضیلت ذكر مصائب آن بزرگواران و گریه بر آنها و دارای سه مقصد به ترتیب زیر است: مقصد اول: گزیده ‏ای از زندگی‏نامه امام حسین علیه‌السلام و سیر تحولات تاریخی در بوجود آمدن حادثه غم انگیز كربلا از حركت امام از مدینه تا ورود به كربلا است. مقصد دوم: وقایع روز عاشورا است تا شهادت امام علیه‌السلام و آغاز اسارت اهل بیت آن حضرت. در پایان این مقصد روایاتی در پیشگویی شهادت امام و واقعه عاشورا آمده است. مقصد سوم: داستان اسیران تا بازگشت آنان به مدینه را در بر دارد. در این قسمت خطبه ‏های امام زین العابدین و سایر اهل بیت علیهم‌السلام در كوفه و شام و... ذكر شده است.
جایگاه، شخصیت و زندگانی ابن نما حلی‏ :نجم الدین، جعفر بن محمد بن جعفر بن هبة الله بن نما حلی در سال ۵۶۷ هجری در شهر زیبای حله، از شهرهای عراق كه در كنار رود فرات واقع شده، به دنیا آمد. ابن نما حلی در یكی از بارزترین خاندان‏ های قرن ششم هجری دیده به جهان گشود. پدر او، محمد بن جعفر بن هبة الله، (متوفای ۶۳۶) از علمای بزرگوار آن دیار بود. او از مشایخ محقق حلی است. جد بزرگش، هبة الله بن نما نیز مورد احترام مردم بود و از بزرگان شیعه به شمار می‌رفت.
برادر او، احمد بن محمد و برادر زاده‏اش، حسن بن احمد نیز از جمله علمای تشیع بودند. حسن بن احمد را از مشایخ شهید اول شمرده ‏اند. جعفر بن محمد بن جعفر در چنین خاندان سراسر علم و بركتی رشد نمود و با عنایت الهی و مراقبات اطرافیان و همت والای خویش به بالاترین مقامات رسید.
شهر حله‏: شهر حله در قرن‌های ۵ و ۶ هجری از زیباترین شهرهای عراق بود. این شهر به دست یكی از خلفای آل بویه به نام سیف الدوله اسدی در قرن پنجم هجری آباد شد .سیف الدوله در این شهر قصرها و خانه‏ های زیبا ساخت و با آباد شدن آن، تجار و علما و شعرای فراوانی به سوی آن روی آوردند و در اندك زمانی حله مركز تمدن و فرهنگ اسلامی گشت.
حله از اوایل قرن ششم تا قرن دهم به همین صورت بود تا آنكه در قرن دهم، مركز علم و اجتهاد و مهد حوزه علمیه به كربلا منتقل گشت و پس از آن نجف مركز حوزه علمیه بزرگ شیعه شد. گویند در یك قرن قریب به ۵۰۰ مجتهد در دیار حله می‌زیسته ‏اند و این حكایت از نهایت شكوفایی علم و دانش در یك دیار می‌كند.
اساتید ابن نما حلی: ابن نما، كه در مهد علم و اجتهاد زندگی می ‏كرده طبیعتا اساتید فراوانی به خود دیده؛ اما متأسفانه اطلاع فراوانی از اساتید او به ما نرسیده است. از جمله اساتید ابن نما:
۱- محمد بن جعفر بن نما، پدر بزرگوار او
۲- محمد بن ادریس حلی‏
۳- شیخ محمد بن مشهدی را می‌توان نام برد.
شاگردان‏ ابن نما حلی: متأسفانه لیست كاملی از مشخصات شاگردان حوزه درسی ابن نما به دست ما نرسیده و اطلاعات ما خصوصا در مورد علمای حله كم است، چرا كه حله به عنوان یك مركز شیعی همیشه مورد بغض و كینه دشمنان تشیع بوده و بارها با حمله ‏های وحشیانه و كشتارهای دسته جمعی، گروه كثیری از بزرگانش را به شهادت رسانده ‏اند و كتابخانه ‏های عظیم مسلمین را در علوم مختلف به آتش كشیده و نابود كرده ‏اند .در این حوادث، شرح حال بسیاری از علمای گذشته نیز از بین رفته است.از جمله شاگردان ابن نما تنها نام دو تن را می‌دانیم:
۱- علامه حلی، كه آوازه ‏اش تمام دنیا را گرفته و آثار گرانبهایش در تمام ممالك اسلامی یافت می‏ شود.
۲- علی بن حسین بن حماد
تألیفات‏ ابن نما حلی:  از آن عالم بزرگ كه نزدیك به ۸۰ سال در مركز علم و دانش می‏ زیسته تنها سه اثر به دست ما رسیده كه عبارتند از:
۱- مثیر الأحزان (كتاب حاضر در برنامه)
۲- أخذ الثار فی أحوال المختار
۳- ذوب النضار فی شرح أخذ الثار، معروف به شرح الثار. این كتاب در پایان جلد ۴۵ بحار الأنوار از صفحه ۳۴۶ به بعد به طور كامل آمده است.
وفات‏ ابن نما حلی: ابن نما در حالی كه ۷۸ سال در این دنیای خاكی زندگی كرده بود و جز خدمت به تشیع و اسلام ناب چیزی در پرونده خود نداشت، در سال ۶۴۵ هجری در شهر حله به سوی دوست پر كشید و داغی سنگین بر دل و جان بازماندگان و شاگردان خویش نهاد.

منبع: مجموعه سیره معصومین